Oktober 2016

Dakloos: terug van weggeweest

door Dick Couvée

Op 16 september jl. organiseerden we als Pauluskerk de eerste Rotterdamse Daklozendag. Het was een goede en vooral zinvolle dag. Een met zo’n 140 mensen zeer goed bezocht congres over dakloosheid nu. Na afloop een heerlijke maaltijd op het kerkplein, waar ruim 100 bezoekers in een vrolijke en hartelijke stemming genoten van heerlijk eten en drinken, met muziek en dans na afloop. Voor mij – en ik denk voor meer mensen – weer zo’n moment, waarop je voelt en denkt: ja, dit is nou Pauluskerk. Hier gaat het om.

Aanleiding voor de dag was het feit, dat we de afgelopen periode weer steeds meer de indruk kregen, dat het aantal mensen dat dak- en thuisloos is in Rotterdam en omstreken weer groeit. Dat was niet alleen onze indruk. Ook die van andere hulpinstellingen in de stad. Rotterdamse agenten twitterden afgelopen juni foto’s van mensen slapend op straat, in parken, zelfs in vuilcontainers. Met daarbij teksten als: “Daklozen? Die hebben we hier niet!” Daarmee cynisch refererend aan het beleid van het Rotterdamse gemeentebestuur, dat uitgaat van het – overigens terechte – principe: ‘niemand op straat”. De agenten constateren, net als de Pauluskerk, een verschil tussen woord en daad. Opvallend was, dat ook het landelijk Leger des Heils de maandag na de Rotterdamse Daklozendag de noodklok luidde. Ook volgens het Leger is het aantal dag- en thuislozen weer aan het toenemen in Nederland. Men doet een uitdrukkelijke oproep aan het kabinet om het probleem “op de kortst mogelijke termijn” aan te pakken door het beschikbaar laten komen van 10.000 goedkope huurwoningen. Met de Daklozendag wilde ik de aard en oorzaken van de huidige dak- en thuisloosheid nader onderzoeken en het groeiend probleem van deze kwetsbare mensen weer op de maatschappelijke en politieke agenda zetten. Volgens mij is dat in ieder geval goed gelukt. Nu nog de rest. Er moet meer en beter gebeuren dan nu. Willen we tenminste niet in de situatie terecht komen van 10, 15 jaar geleden, in Rotterdam, maar ook in de Pauluskerk.
In maart van dit jaar kwam het CBS met een onderzoek naar dak- en thuisloosheid in Nederland. Volgens dat onderzoek is het aantal dak- en thuisloze mensen in Nederland sinds 2009 gegroeid met 74% tot ruim 31.000. Dak – en thuisloos betekent, dat je geen vaste woon- of verblijfplaats hebt. Het betekent niet altijd, dat je op straat bent. Sommige dak- of thuisloze bezoekers van de Pauluskerk slapen ook een tijdje bij familie of vrienden of in de opvang. Op grond van de cijfers van het CBS en ook van onderzoek door de G4 (de vier grote steden in Nederland) gaan we ervan uit, dat er op dit moment in Rotterdam tussen de 3000 en 4000 mensen dak- of thuisloos zijn. Zo’n 400 van deze mensen zijn daadwerkelijk op straat. Geteld of gezien op straat worden er tussen de 45 en 50 per nacht. Veel daklozen zijn wel op straat, maar die zie je niet.

De dakloosheid van nu ziet er heel anders uit dan die van vroeger. Vijftien jaar geleden ging het vooral om verslaafde mensen, vaak heroïne-verslaafden. Velen van hen vonden opvang en zorg in de Pauluskerk. Dakloosheid is eigenlijk het topje van de ijsberg. Het gaat nu vooral om mensen met financiële problemen en schulden. Volgens onderzoek van het Nibud (december 2015) heeft een vijfde van de Nederlandse huishoudens structurele financiële problemen, vooral als gevolg van de stijgende lasten voor de huur, de zorgkosten en het eigen risico. Ik denk, dat het aantal mensen in Rotterdam, dat forse financiële problemen heeft, nog wel wat hoger ligt. Op den duur kunnen mensen zo hun huur niet meer betalen en komen zij op straat. Opvallend was, dat onderzoekster Barbara van Straaten van het IVO1 tijdens het congres heel helder liet zien hoe vooral schulden mensen achtervolgen en gevangen houden, zelfs jaren nadat zij weer een dak boven het hoofd hebben gekregen. Een tweede groep daklozen van nu vormen de psychiatrische patiënten, die ambulant worden behandeld, maar die eigenlijk
niet goed in staat zijn zelfstandig te leven. Marcel Slockers, straatdokter van Havenzicht, liet tijdens het congres ook heel helder zien, dat dakloosheid vaak een symptoom is van psychiatrie en vormen van verslaving.

Dakloosheid maakt mensen ziek, minder weerbaar en depressief. Dakloosheid betekent bovendien, volgens Dr. Slockers, dat mensen vroeger en veel moeizamer doodgaan. Het is iets vreselijks, vooral voor de mensen in kwestie. Uit het onderzoek, dat de Pauluskerk onder Rotterdammers had laten doen door Maurice de Hond bleek, dat 89% van hen vindt, dat in een land als Nederland geen mens op straat zou moeten leven. Rotterdammers verbazen je altijd weer, in positieve zin. Laten we dus allereerst alles doen om te voorkomen, dat mensen dakloos worden in Rotterdam. Pas daarna opvangen en dan goed en voldoende. Duidelijk is, dat je elke euro, die je uitgeeft aan de maatschappelijke opvang drie tot vier keer terugverdient op andere terreinen van overheidszorg: openbare orde, veiligheid en de gezondheidszorg. Kortom: geen mens op straat. En dat niet alleen zeggen, maar ook doen!

De onderzoeksresultaten en presentaties die op het Daklozencongres zijn gegeven, zijn te vinden op onze website: www.pauluskerkrotterdam.nl. Daar ook foto’s en films van de Daklozendag.